یکی از مسائل مهم فرایند دادرسی عادلانه در مورد دعاوی مطرح در دادگستری ابلاغ صحیح و به موقع تصمیمات و اقداماتی است که پیش روی طرفین قرار دارد؛ بدلیل اینکه تمامی مهلت ها و مواعد قانونی که برای انجام امر یا اِعمال حقی در قانون پیش بینی شده است، از تاریخ ابلاغ بوسیله مامور ابلاغ شروع و محاسبه می گردد.
منتها در برخی از شرایط امکان ابلاغ واقعی به مخاطب ابلاغ وجود ندارد و به همین دلیل قانونگذار مواردی را پیش بینی نموده است که به موجب آن ابلاغ واقعی صورت گیرد؛ لذا در این مقاله قصد داریم ابلاغ قانونی و موارد آن را مطرح نماییم.
درمواردی که ابلاغ واقعی امکانپذیر نمی باشد، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، ابلاغ قانونی انجام می شود.
بر اساس قانون، موارد ابلاغ قانونی به شرح زیر هستند:
- در صورت امتناع خوانده از گرفتن اوراق ابلاغ؛ در این صورت مامور ابلاغ امتناع او را در برگ اخطاریه قید می کند؛ به عبارت دیگر، می توان گفت که به نظر قانونگذار شخصی که از دریافت ابلاغیه امتناع می کند در واقع از جزییات ابلاغ مطلع شده است.
از همین رو بر اساس تبصره ماده ۸۱، تاریخ امتناع وی تاریخ ابلاغ محسوب می شود و کلیه مهلت ها و مواعد قانونی از همین تاریخ محسوب می گردند.
- ابلاغ به یکی از بستگان فرد، در صورتی که مامور شخص را در محل نیابد، اوراق را به یکی از بستگان فرد تحویل دهد.
- خوانده یا بستگان وی در محل حضور نداشته باشند و یا از دریافت اوراق ابلاغیه امتناع کنند، در این صورت مامور ابلاغ یک نسخه از ابلاغیه را به نشانی تعیین شده الصاق می کند.
- ابلاغ به اشخاص مقیم خارج از کشور؛ توسط ماموران سیاسی و کنسولی و یا وزارت خارجه انجام می شود.
- ابلاغ به خواندگان غیر محصور، به عنوان مثال در دعاوی راجع به اهالی معینی اعم از ده، روستا، شهر یا بخشی از یک شهر، که از طریق نشر آگهی در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار و ابلاغ یک نسخه از دادخواست به شخص یا اشخاصی که معارض خواهان اند صورت می گیرد.
- ابلاغ به ادارات دولتی؛ به رییس دفتر یا قائم مقام او ابلاغ می شود.
- ابلاغ به اشخاص حقوقی؛ به مدیر، قائم مقام یا دارنده حق امضا و یا به مسئول دفتر موسسه ابلاغ خواهد شد.
- ابلاغ خارج از حوزه دادگاه؛ اگر خوانده در حوزه دادگاه دیگری باشد، ابلاغ توسط دفتر دادگاه با هر وسیله ای که ممکن است صورت می پذیرد و اگر در آن حوزه دادگاهی نبود، ابلاغ توسط ماموران انتظامی، بخشداری یا شورای اسلامی محل و یا پست صورت می پذیرد.
- ابلاغ با مجهول بودن آدرس خوانده: در این صورت مفاد دادخواست به درخواست خواهان و به دستور دادگاه یکبار در یکی از روزنامه های کثیر الانتشار آگهی می شود.
